آشنایی با فلسفه‌های فمینیستی

فلسفه‌های فمینیستی (زنانه‌نگر)

فمینیسم هم جنبشی سیاسی است و هم جریانی فکری که در پی تحقق عدالت برای زنان و رفع هرگونه جنس‌پرستی (sexism) است. تلاش‌های نظری زنان در زمینه‌های گوناگون اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، دینی، اقتصادی و… پیش‌تر از شکل‌گیری جنبش‌های فمینیستی آغاز شده بود، ولی آنچه با عنوان «فلسفه‌های فمینیستی» از آن یاد می‌شود در دهه 1970 و با حضور رسمی زنان در دانشگاه‌ها در مقام محقق و استاد ظهور کرد. فیلسوفان فمینیست به قلمروهای گوناگون فلسفه وارد شدند، اما این‌بار خلاف گذشتگانشان مهمانان ناخوانده‌ای نبودند که باید صلاحیت خود را ثابت می‌کردند؛ بلکه وردشان چونان متفکران اصیلی بود که دعوی بازکردن پنجره‌های نو در فلسفه را با خود داشتند. فلسفه‌های فمینیستی، تاریخ، موضوعات، قلمرو‌ها و بسیاری مفاهیم فلسفه را به چالش کشیدند و به قول رابین می شات نقش «خرمگس» سقراطی را برعهده گرفتند که بنا داشت به بسیاری از باورهای فلسفی ما نیشتر بزند. فیلسوفان فمینیست ابزارهای فلسفی را برای پاسخ به پرسش‌های فمینیستی به‌ خدمت گرفتند و درعین‌حال تجربیات، دغدغه‌ها، مفاهیم و ابزارهای تحلیل خود را نیز به بدنه فلسفه وارد کردند تا مشارکتی نقادانه و عمدتاً قدرشناسانه در قلمروهای گوناگون فلسفه داشته باشند.

درسگفتار‌ «آشنایی با فلسفه‌های فمینیستی» ده جلسه یک‌ساعته است که در آن سرفصل‌های کلی فلسفه‌های فمینیستی بررسی خواهد شد و در بردارنده این موضوعات است:

• معرفی برخی مفاهیم کلیدی در تحلیل‌های فلسفی فمینیستی
• آشنایی با روش‌های فمینیستی بازخوانی و بازکاوی در تاریخ فلسفه
• بحث از نقدها و برخی رویکردهای بدیل فمینیستی در معرفت‌شناسی
• بحث از نقدها و برخی رویکردهای بدیل فمینیستی در فلسفه اخلاق

آشنایی با تاریخ، مفاهیم و قلمروهای فلسفه و مطالعات زنان برای مشارکت موثر در این دوره‌ مفید خواهد بود و به سرعت پیشرفت درس کمک خواهد کرد.

پس از جلسه اول و آشنایی با شرکت‌کنندگان، باقی جلسات یکساعته به صورت 45 دقیقه ارائه و 15 دقیقه پرسش و پاسخ خواهد گذشت. جلسه پایانی به جمع‌بندی مباحث اختصاص خواهد یافت.

در انتهای دوره انتظار می‌رود دانشجویان با مفاهیم پایه، روش‌های انتقادی فمینیستی و برخی از اصلی‌ترین چهره‌ها و نظریه‌های فلسفی فمینیستی آشنا شده باشند.

سرفصل جلسات:

جلسه اول: آشنایی و اصطلاح‌شناسی

جلسه دوم: ادامه اصطلاح‌شناسی

جلسه سوم: تاریخ فلسفه فمینیستی

جلسه چهارم: تاریخ فلسفه فمینیستی

جلسه پنجم: معرفت‌شناسی فمینیستی

جلسه ششم: معرفت‌شناسی فمینیستی

جلسه هفتم: اخلاق فمینیستی

جلسه هشتم: اخلاق فمینیستی

جلسه نهم: الهیات فمینیستی

جلسه دهم: جمع‌بندی مباحث

منابع پیشنهادی برای مطالعه شرکت‌کنندگان در این دوره:

متون دست اول:

الف) مقدماتی:

مکالمات فرانسوی، رائول مورتلی، ترجمه شیوا مقانلو، نشر چشمه.

کوگیتو: زنان اندیشه، ترجمه محبوبه مهاجر، انتشارات فرهنگ جاوید.

ب) پیشرفته:

باصدایی متفاوت، کارل گیلیگان، ترجمه مهرناز شهرآرای، نشرتک رنگ.

عقل مذکر، ژنویو لوید، ترجمه محبوبه مهاجر، نشر نی.

متن‌هایی برگزیده از مدرنیسم تا پست مدرنیسم‌، لارنس کهون‌، مترجم عبدالکریم رشیدیان‌، تهران‌: نشر نی‌

با تمرکز بر این فصول:

• سی و چهارم: آیا زیردستان می‌توانند سخن بگویند؟ از گایاتری چاکراورتی اسپیواک
• سی و پنجم: از تجربه‌گرایی فمینیستی تا شناخت‌شناسی‌های دارای دیدگاه فمینیستی از سندرا هاردینگ
• سی و ششم: مذکرسازی دکارتی اندیشه از سوزان بوردو
• سی و هفتم: ترازکردن بدن‌ها و سیاست هویت از ایریس ماریون یانگ
• سی و نهم: مبناهای امکانی: فمینیسم و پرسش پست‌مدرنیسم از جودیت باتلر
• چهل و ششم: بیانیه‌ای در دفاع از سایبورگ‌ها: علم، تکنولوژی و فمینیسم سوسیالیستی در دهه 1980 از دانا هاراوی

علم، جامعه، اخلاق؛ جستارهایی در ابعاد اجتماعی و اخلاقی علم، نوشته جمعی از نویسندگان، گردآوری، ترجمه و ویرایش: حسین شیخ رضایی با تمرکز بر مقالات:

• آیا می‌توان علمی فمینیستی داشت؟ از هلن.ای لانجینو
• معرفت‌های موقعیت‌مند: مسئله علم در فمینیسم و رجحان چشم‌انداز جزئی از دنا هاراوی

متون دست دوم

اخلاق زنانه‌نگر، نوشته آن دانچین ، رزماری تانگ ، ترجمه مریم خدادادی، انتشارات ققنوس.

انسان و خانه، زن در قلمرو عمومی و قلمرو خصوصی در یونان باستان، نوشته مریم نصراصفهانی، انتشارات کرگدن

ایمان به مثابه عقل؛ رهیافتی معرفت‌شناسانه به الهیات فمینیستی، نوشته سیده زهرا مبلغ، نشر علم.

پروای دیگران، مقدمه‌ای بر فلسفه اخلاق مراقبت، نوشته مریم نصراصفهانی، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

کاووشی در فلسفه فمینیستی، رابین می شات، ترجمه مریم نصراصفهانی، نشر ثالث.

نقد و نظر: درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی، رزمری تانگ، ترجمه منیژه نجم‌عراقی، نشر نی.

تاریخ زنان فیلسوف معاصر، مری الن وایت، سرپرست ترجمه: مریم نصراصفهانی، نشر کرگدن.